Қытай соңғы екі жылда АҚШ қазынашылық облигацияларының үштен бірін сатып, долларды әлемдік резервтік валюта ретіндегі орынтағынан түсіруге тырысуда. Трамптың рекордтық тарифтері бұл үрдісті үдетті, ал өсіп бара жатқан кірістілік АҚШ-тың тарихи үлкен қарызын бұрын-соңды болмағандай қымбаттатты.
Қытай АҚШ қазынашылық облигацияларынан бас тартып жатыр
АҚШ Қаржы министрлігінің ресми мәліметтеріне сәйкес, 2025 жылғы ақпанның соңында Қытайдың қолында 784 миллиард доллар көлемінде АҚШ қазынашылық облигациялары болған. Бұл 2021 жылғы ең жоғары көрсеткішпен салыстырғанда шамамен үштен бірге аз . Соңғы екі жылда Қытай шамамен 250 миллиард долларлық облигацияларды сатқан. 2025 жылдың сәуірінде нарық тағы бір сату толқынын байқады: 10 жылдық қазынашылық облигациялар кірістілігі 4,5%-ға дейін өсті, бұл соңғы он жылдағы ең үлкен шарықтау.
Сауда соғысы
9 сәуірде АҚШ президенті Дональд Трамп Қытайдан келетін барлық импортқа 145 пайыздық тариф енгізді. Қытай бұған жауап ретінде өз тарифтерін 125 пайызға дейін көтерді . Сонымен бірге Қытай сирек кездесетін металдардың экспортына шектеу қойды және ДСҰ-ға шағымданды. Бірақ инвесторларды ең қатты алаңдатқан — қазынашылық облигациялардың сатылуы болды: облигация бағасы түскенде олардың кірістілігі өседі, ал бұл АҚШ үшін қарызды өтеуді қымбаттатады.
Неліктен бұл АҚШ үшін қауіпті
- 36 триллион доллар мемлекеттік қарыз. 2024 жылдың қарашасында АҚШ мемлекеттік қарызы 36 триллион доллардан асты.
- 2025 жылы 9,2 триллион долларды қайта қаржыландыру керек. Бұл ЖІӨ-нің шамамен үштен бірін қайтадан қарызға алуға тура келеді, бірақ жаңа, жоғары өсіммен деген сөз.
- Қарыздың төрттен бірі шетелдік инвесторлардың қолында. Қытай — АҚШ-тың ең ірі кредиторларының бірі.
- Егер облигациялар кірістілігі өсе берсе, АҚШ-тың бюджет шығыстары артып, экономикалық өсу тежелуі мүмкін. Қазірдің өзінде бұл үрдіс қор нарығында байқалып жатыр: сәуір айының басынан бері Азия нарықтары 7–13%-ға, ал Еуропа нарықтары 10%-ға төмендеді .
Қытайдың мақсаты қандай?
Экономистер Пекиннің екі негізгі мақсатын атап көрсетеді:
- Сауда келіссөздеріне қысым жасау. АҚШ-тың облигация нарығына қысым жасау арқылы Қытай Вашингтонды жеңілдіктерге итермелеуді көздейді.
- Юаньды қорғау. Қытай өз валютасының тұрақтылығын сақтау үшін долларлық активтерін сатып, юань сатып алуға мәжбүр.
- Инфляцияның өсуі. Тарифтер тауарлардың қымбаттауына әкеледі; ХВҚ 2025 жылғы жаһандық экономикалық өсім болжамын 2,8%-дан 2,2%-ға төмендетті .
- Нарықтардағы тұрақсыздық. АҚШ-тағы қымбаттаған қарыз және юаньға деген сенімнің төмендеуі инвесторларды алтын, биткоин сияқты "қауіпсіз айлақтарға" көшуге итермелейді.
- Жабдықтау тізбегінің бұзылуы. Сирек металдарға шектеу жоғары технологиялық салаларға ауыр соққы болып тиюі мүмкін.
Келісімге келу (негізгі болжам): АҚШ тарифтерді уақытша төмендетеді, Қытай облигациялар сатуды баяулатады, Ставкалар тұрақтанады; әлемдік рецессиядан құтылады, бірақ шиеленіс сақталады
Эскалация: Қытай облигацияларды белсенді сатады, АҚШ жаңа тарифтер енгізеді. Салдарынан 10 жылдық кірістілік ≥5 %, доллар әлсірейді, АҚШ өсімі 1 %-ға дейін баяулайды
Қаржылық дағдарыс басталуы мүмкін.
Алда не күтіп тұр
Апта соңында АҚШ Қаржы министрлігі үшінші тоқсанға облигациялар орналастыру жоспарын жариялайды. Сонымен қатар ФРЖ (Федералды резерв жүйесі) өз кезекті шешімін ұсынады. Егер маусым айына дейін кірістілік 4%-дан төмендемесе, Goldman Sachs сарапшылары АҚШ-та 2025 жылдың соңына қарай техникалық рецессия басталуы мүмкін екенін ескертеді.
Қорытынды: Қытайдың АҚШ облигацияларын сатуы — тек тарифтерге жауап қана емес, өз валютасын қорғау мен резервтер құрылымын қайта қарастыру саясатының бір бөлігі. АҚШ үшін бұл өте ауыр мәселе: үлкен мемлекеттік қарыз жағдайында облигациялар кірістілігінің өсуі бюджет үшін аса қауіпті. Сауда соғысы енді борыштық соғысқа айналып отыр — және оның нәтижесі бүкіл әлемдік қаржы жүйесінің тұрақтылығына әсер етуі мүмкін.