10 желтоқсан - Халықаралық адам құқығы күні
Адам құқықтары декларациясы – адамзат тарихындағы ең маңызды құжаттардың бірі. Ол 1948 жылы 10 желтоқсанда Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясында қабылданды. Бұл күн қазір Халықаралық адам құқықтары күні ретінде аталып өтеді деп хабарлайды Taulik.kz.
Декларацияның мақсаты – әр адамның құқықтары мен бостандықтарын мойындау және оларды қорғау.
Декларацияның қабылдану тарихы
Екінші дүниежүзілік соғыстың салдарынан кейін әлемдік қауымдастық адам құқықтарын қорғаудың жаһандық жүйесін құру қажеттігін түсінді. Соғыс кезінде адам құқықтарының жаппай бұзылуы мен адамзатқа қарсы қылмыстардың алдын алу үшін халықаралық стандарт қажет болды.
1946 жылы БҰҰ адам құқықтары бойынша комиссия құрды, ал оның төрағасы америкалық Элеонора Рузвельт болды. Комиссияның мүшелері әртүрлі елдерден келген философтар, саясаткерлер және заңгерлер еді. Олар бірнеше жыл бойы құқықтардың әмбебап қағидаларын жасау үшін жұмыс істеді. Нәтижесінде, 1948 жылы «Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясы» қабылданды.
Декларацияның негізгі мазмұны
Декларацияда 30 бап бар, олар адамның негізгі құқықтары мен бостандықтарын қамтиды.
-Өмір сүру құқығы
-Еркіндік пен жеке бас қауіпсіздігі құқығы
-Сөз және пікір білдіру еркіндігі
-Еңбек және білім алу құқығы
-Қанау мен кемсітушіліктен қорғау құқығы
Бұл құжат заңдық тұрғыдан міндетті болмағанымен, көптеген елдердің Конституцияларына және халықаралық құқықтық нормаларға негіз болды.
Декларацияның қазіргі әлемдегі маңызы
Бүгінде Адам құқықтары декларациясы бүкіл әлемде негізгі стандарт ретінде қызмет атқарады.
-Декларация адам құқықтары саласындағы халықаралық келісімдердің, соның ішінде Азаматтық және саяси құқықтар туралы пакт пен Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы пакттің негізін қалады.
-Халықаралық ұйымдар мен үкіметтік емес ұйымдар декларацияны адам құқықтарын қорғау ісінде басшылыққа алады.
-Декларация халықты, елдерді және мәдениеттерді бір-бірін құрметтеуге, адамгершілік қағидаларын ұстануға шақырады.
Қазақстан декларацияда көрсетілген қағидаларды ұстанатын ел ретінде танылды. Конституциямыздың 12-бабында әр адамның құқықтары мен бостандықтары туа біткен және оларды заң қорғайтыны нақты көрсетілген. Сонымен қатар, елде адам құқықтарын қорғауға бағытталған бірнеше ұлттық және халықаралық ұйымдар жұмыс істейді.