2024 жылдың қыркүйек айында Израиль Ливан шекарасында ауқымды әскери операция бастады. Израиль Қорғаныс Армиясының (ЦАХАЛ) мәлімдеуінше, бұл операцияның басты мақсаты – «Хезболла» тобының Ливанның оңтүстігіндегі елді мекендердегі нысандарын жою. Израильдің айтуынша, бұл нысандар Израиль қалаларына тікелей қауіп төндірген. Бұл қақтығыс шиеленісе келе, Таяу Шығыстағы қауіпсіздік жағдайын одан әрі нашарлатуы мүмкін.
Тарихи контекст: Израиль мен Ливан арасындағы қақтығыстар
Израиль мен Ливан арасындағы қарулы қақтығыстардың тарихы тереңде жатыр. Алғашқы Ливан соғысы 1982 жылы басталып, Израиль «Галилеяға бейбітшілік» операциясын жүзеге асырды. Сол кезде палестиналық жауынгерлер Израильге қарсы шабуылдар ұйымдастырып, елдің солтүстігін қауіпке төндірді. Израильдің бұл операциясының нәтижесінде палестиналықтар Ливаннан толықтай шығарылды. Алайда Израиль 2000 жылға дейін Ливанның оңтүстік аймағын бақылауда ұстады.
2006 жылы екінші Ливан соғысы басталды. Бұл соғыстың басты себебі – «Хезболла» тобының Израиль әскерін тұтқынға алып, елдің солтүстігін қайтадан атқылауы болды. Израиль сол кезде Литани өзеніне дейінгі аумақты басып алды, алайда соғыс екі тараптың да үлкен шығынға ұшырауымен аяқталды.
Жаңа қақтығыс: Үшінші Ливан соғысының ықтималдығы
2023 жылдың қазан айында «Хезболла» Израильге қарсы белсенді әскери әрекеттерін қайта жандандырып, солтүстік Израиль қалаларын атқылай бастады. Бұл қадам Израильдің Газа секторындағы «ХАМАС» тобына қарсы операциясы кезінде орын алды. Осыдан кейін Израиль де қарсы шабуылдар ұйымдастырып, «Хезболла» басшылығына бірнеше соққы берді.
2024 жылдың қыркүйегінде жағдай шиеленісіп, Израиль Ливан шекарасына құрлық әскері мен танктерін жіберді. Бұл қадам Таяу Шығыстағы ірі әскери қақтығыстың жаңа кезеңі болу мүмкіндігіне жол ашты. Израиль бұл әрекеті арқылы Ливанның оңтүстік бөлігінде қауіпсіздік аймағын құруды көздейді, ал «Хезболла» бұл аймақтан әскерін алып кетуден бас тартуда. Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху бұл аймақтағы израильдіктерді өз үйлеріне қайтаруды басты мақсат етіп қойды, алайда бұл мақсатқа жету үшін құрлықтағы соғыс қажет болуы мүмкін.
Иранның рөлі: Аймақтағы шиеленістің күшеюі
«Хезболланың» басты одақтасы – Иран, бұл қақтығыста маңызды рөл атқарады. Иран Израильге зымырандық шабуылдар жасап, бұл әрекет арқылы өзінің әскери мүмкіндіктерін көрсетіп отыр. Тегеран Ливандағы «Хезболла» қозғалысын қару-жарақпен қамтамасыз етуін жалғастырып, жаңа қақтығыста оған қолдау көрсете алатынын анық аңғартты.
Иранның бұл әрекеттері Таяу Шығыстағы әскери жағдайды одан әрі күрделендіруі мүмкін. Егер Израиль құрлықтағы қақтығысты жалғастыратын болса, бұл әрекеттер аймақтағы тепе-теңдікті бұзып, Иран мен Израиль арасындағы шиеленісті күшейтуі ықтимал.
Соғыстың салдары: Қауіп пен тұрақсыздық
Израиль құрлық әскерін Ливанның ішіне енгізетін болса, бұл қақтығыс ұзаққа созылып, үлкен шығындарға әкелуі мүмкін. 2006 жылғы соғыстың тәжірибесі көрсеткендей, «Хезболла» қалалық шайқастарда айтарлықтай күшті, сондықтан Израиль армиясы мұндай жағдайларда қиындықтарға тап болуы ықтимал. Бұдан бөлек, Иранның Ливанға әскери қолдау көрсетуі соғысты одан әрі ушықтыруы мүмкін.
Аймақтағы тұрақсыздық тек Израиль мен Ливанға ғана емес, бүкіл Таяу Шығысқа әсер етуі мүмкін. Бұл соғыстың салдары Сирия, Ирак және Йемен сияқты елдердегі жағдайға да ықпал етуі мүмкін, ал халықаралық қауымдастықтың қатысуы аймақтық шиеленісті реттеуге тырысуымен ерекшеленеді.
Израиль мен «Хезболла» арасындағы қазіргі қақтығыстың шиеленісуі аймақтағы ұзақ мерзімді тұрақсыздыққа алып келуі ықтимал. Бұл қақтығыстың салдары Израильдің Ливанға құрлықтағы әскери операциясын жалғастыруы жағдайында одан әрі ушығуы мүмкін. Таяу Шығыстағы тепе-теңдік сақталмаса, бұл қақтығыс бүкіл аймаққа қауіп төндіріп, халықаралық деңгейдегі шиеленіске алып келуі мүмкін.
