Араққа мүлде мас болмайтын жәндік табылды – ғылым аң-таң
Арақтан масаймайтын тіршілік иесі табылды: Ориентал мүйізтұмсығы ғылымды таң қалдырды. Бұл туралы Taulik.kz Bigthink сайтына сілтеме жасап хабарлайды.
Арақ ішіп масаймайтын жануар бола ма? Ғалымдар бұған дейін мұндайды мүмкін емес деп санаған. Алайда жаңа зерттеу бұл пікірді жоққа шығарды. Израильдегі Тель-Авив университетінің зерттеушілері бір таңғаларлық дерекке тап болды: ориентал мүйізтұмсығы (Oriental hornet) деп аталатын жәндік спирттің әсеріне мүлдем ұшырамайды. Тіпті, мас та болмайды. Бұл құбылыс ғылымда алғаш рет тіркеліп отыр.
Мас болмайтын мүйізтұмсық: зерттеудің мәні неде?
Жаңа зерттеу Proceedings of the National Academy of Sciences журналында жарияланды. Онда ғалымдар мүйізтұмсықтарға апталап 80% этанол қосылған ерітінді ішкізген. Бұл — өте жоғары концентрация. Зерттеу барысында бұл жәндіктердің өмір сүру ұзақтығы, қозғалысы, жүріс-тұрысы еш өзгермегені анықталды. Олар масаймады, естен танбады, өліп те қалмады.
Тіпті, басқа жәндіктермен салыстыру үшін сол мөлшерде спирт араларға берілгенде, олар бірден масайып, көпшілігі сол күні өліп кеткен. Демек, ориентал мүйізтұмсығының организмі спиртті ерекше тәсілмен қабылдайды және оны қауіпсіз түрде ыдырата алады.
Бұл қалай мүмкін болды?
Мүйізтұмсықтың бойында спиртті ыдырататын ферменттерді өндіретін геннің бірнеше көшірмесі бар екені анықталған. Бұл ген — алкоголь дегидрогеназа деп аталады. Аталған фермент этанолды зиянсыз заттарға айналдырады. Көптеген жануарларда бұл ген бір немесе екі рет қайталанса, мүйізтұмсықта ол бірнеше еселенген.
Ғалымдардың пікірінше, бұл жәндіктер ұзақ уақыт бойы ашыма (ашытқы) саңырауқұлақтарымен бірге өмір сүріп үйренген. Бұл саңырауқұлақтар жемісті ашытып, спирт өндіреді. Ал мүйізтұмсықтар сол жемістермен қоректеніп, спиртті энергия көзі ретінде пайдаланып келген. Бір грамм спирт – 7 калория, ал бір грамм қант – небары 4 калория. Демек, егер масаймайтын болса, спирт — тиімді қуат көзі.
Сонымен қатар, спирттің бактерияларды жоятын қасиеті бар. Мүйізтұмсықтар көбіне өлі жәндіктермен немесе етпен қоректенеді, оны балапандарына апарады. Мұндай жағдайда спирттің антисептик ретіндегі әсері қосымша пайда береді.
Адамзатқа қандай пайдасы бар?
Әлемде жыл сайын дүниежүзілік өлімнің 5,3%-ы алкогольге байланысты екені белгілі. Араққа тәуелділік — жаһандық деңгейдегі әлеуметтік әрі медициналық мәселе. Бұл тұста мүйізтұмсықтың ерекше табиғаты алкоголизммен күрес жолында жаңа модель болуы мүмкін, дейді зерттеу авторы, профессор Эран Левин.
Оның айтуынша:
"Біз мүйізтұмсықтың генетикалық механизмдерін зерттеу арқылы адам ағзасындағы алкогольді өңдеудің жаңа жолдарын, дәрілік молекулаларды табуға көмектесе аламыз".
Бұл пікірге Германиядағы Гейдельберг университетінің профессоры, алкоголь мен есірткіге тәуелділік бойынша маман Райнер Шпанагель де қосылады. Ол аталмыш зерттеуді "ғылымға серпін беретін жаңалық" деп бағалап, алкогольмен күресте жаңа препараттарды жасауға жол ашатынын алға тартады.
Бұл жаңалық неге маңызды?
Бұл зерттеу генетика, биохимия, медицина және тіпті психология үшін де жаңа бағыттарды ашады. Мас болу – ағзадағы нейротрансмиттерлердің, гормондардың және ферменттердің өзара байланысының күрделі салдары. Ал мүйізтұмсықтың бұл механизмдерге қалай төтеп беріп жатқанын зерттеу — адамның миы мен бауырындағы алкоголь өңдеу жолдарын терең түсінуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, спиртке деген бейімділік пен төзімділік мәселесін экологиялық, эволюциялық тұрғыдан зерттеу — болашақта адамдардың тәуекел тобын ерте анықтауға көмектесуі мүмкін.
