Ғалымдар Альцгеймер ауруы мен шизофренияны шамамен бір ғасыр бойы зерттеп келеді және әлі де оларды диагностикалау әдістері және даму себептерін анықтаудың жаңа әдістерін табуда. Оларға осы ауруларды зерттейтін белгілі бір организм болса оңайырақ болар еді. Осыған ұқсас ой Йель университетінің қызметкерлерін шизофрения мен Альцгеймер ауруымен ауыратын өсімдік жасау идеясына әкелді. Бұл туралы Taulik.kz тілшісі ізденіп көрді.
Жақында ғалымдар жануарлар мен өсімдіктерде ұқсас гендер бар екенін анықтады, олар кейбіреулерінде метаболизмге жауап береді, ал басқалары циркадтық ырғақтарды реттеу және тұзды стресске жауап беру процесіне жауап береді. Біріншісінде бұл Friendly Mitochondria (FMT) гені, екіншісінде кластерленген Clustered mitochondria homolog (CLUH) гені.
Митохондриялық FMT генінің мутацияларын Таль — кішкентай гүлді өсімдік — және кәдімгі тышқандағы CLUH генінің мутацияларын салыстыра отырып, зерттеушілер екі жағдайда да гендердің белсенділігінің төмендеуі денеде әлсіздік пен процестердің баяулауына әкеліп соқтыратынын анықтады, нәтижесінде ауру пайда болады. Адамдарда ұқсас дисфункция неврологиялық және психикалық бұзылулардың себебі болып табылады.
«Бұл қарапайым болса да, өсімдіктер мен жануарлардың ұқсас функцияларын ашатын митохондриялық механизмдердің бар екенін көрсетеді»,- дейді аға зерттеуші Томас Хорват.
Енді ғалымдар өсімдіктер мен жануарлардың генетикалық ұқсастықтары туралы барлық ақпаратты болашақта шизофрения және Альцгеймер ауруы сияқты ауруларды зерттеу үшін үлгі ағза өсіруге көмектесетін бір каталогқа жинағысы келеді.
Айта кету керек, резуховидті ғалымдар модельдік организм ретінде бұрыннан қолданған. Геномның шағын мөлшері (шамамен 157 миллион жұп нуклеотидтер) оны гендік картаға түсіру және секвенирлеу үшін ыңғайлы нысанға айналдырады. Бұл өсімдіктің көмегімен мамандар Өсімдіктердің генетикасы мен даму биологиясын зерттейді.
Резуховидка тіпті ғарышта - 1982 жылы кеңестік Салют-7 станциясында өсірілді. Ал 2019 жылдың қаңтарында оның тұқымдары Қытайдың Чанъэ-4 аппаратында Айдың арғы жағына жіберілді. Содан кейін зерттеушілер планетааралық станцияда жібек құртының дернәсілдері көмірқышқыл газын шығаратын, ал картоп пен Талдың руциферасы оны оттегіге айналдыратын жабық экожүйені жасай алды. Рас, барлық организмдер бірінші ай түнінде өлді, өйткені биологиялық контейнер мұндай жағдайларға арналмаған.
Алайда Таль резухоид шизофрения мен Альцгеймермен күресу тарихының маңызды құрамдас бөліктерінің біріне айналмас бұрын, әлі де көптеген зерттеулер жүргізіліп, бірнеше ғылыми жұмыстар жазылуы керек.
