Таза, ішуге жарамды ауыз су дамыған елдерде әдетте үйреншікті нәрсе саналады. Дегенмен, мұқият қарасақ, бұл ауадай қажет су әлем халқының айтарлықтай бөлігі үшін әлі де қол жетпейтін байлық болып отыр. Таза ауыз суды тұрақты түрде жеткізу үшін қажетті күрделі және қымбат инфрақұрылым көптің қолынан келмейді. Назарларыңызға Big Think басылымында жарияланған зерттеуді ұсынып отырмыз.
Ауруларды бақылау және алдын алу орталықтары (CDC) ауыз суы ішуге, тамақ дайындауға және күнделікті қолдануға қауіпсіз болып табылатын 50-ден аз елді анықтады. Бұл «таза ауыз су клубына» келесі елдер кіреді:
- Еуропа: Балқан аймағы мен бұрынғы Кеңес Одағы елдерін қоспағанда, басқа елдер және Хорватия мен Эстония жатады.
- Америка: Канада, АҚШ, Коста-Рика және Чили.
- Азия: Израиль, Сауд Арабиясы, Кувейт, БАӘ, Сингапур, Оңтүстік Корея және Жапония.
- Мұхит елдері: Австралия және Жаңа Зеландия.
Бұл шектеулі тізім жоғары табысты және ортадан төмен табысты елдер арасындағы айқын айырмашылықты көрсетеді. Сондай-ақ, Африка, Латын Америкасының көп бөлігі және Үндістан мен Қытай сияқты халқы көп елдердің бұл тізімге кірмейтіндігін көрсетеді.
Әлемде бір миллиардтан аз ғана адам үйінде таза ауыз суға қол жеткізіп отыр. Ал, екі миллиардқа жуық адам таза ауыз суға тұрақты қол жеткізе алмағандықтан зардап шегіп отыр. Бұл адамдар күнделікті қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қайнатылған су немесе қоғамдық құдықтар мен бұлақтарды пайдаланады.
Су сапасындағы өзгерістер
Таза ауыз суы бар елдерде де судың сапасы аймаққа және уақытқа байланысты айтарлықтай өзгеруі мүмкін. Мысалы, Флинт, Мичиган штатындағы адамдар қауіпті ластанған сумен бетпе-бет келді. Керісінше, кең таралған таза ауыз суы жоқ елдерде де ішуге жарамды су бар аймақтар болуы мүмкін.
Су сапасын өлшеу: Экологиялық өнімділік индексі
Йель университетінің Экологиялық өнімділік индексі (EPI) қауіпті ауыз суға байланысты 100,000 адамға шаққандағы денсаулығынан айырылған жылдарының (DALY) санын өлшейді. 100 ұпай жинаған елдер ең таза суға ие болып, жоғарғы 5 пайыздық көрсеткішті көрсетеді.
Еуропаның он елі мінсіз EPI ұпайына ие. Дегенмен, басқа аймақтарда су сапасы күрт төмендеген. Мысалы, Сауд Арабиясы CDC стандарттарына сәйкес таза ауыз суға ие деп саналғанымен, EPI бойынша тек 51 ұпай жинаған. Ең төменгі 24 елдің барлығы Африкада орналасқан, бұл олардың су сапасы мәселелерінің өте ауыр екенін көрсетеді.
АҚШ 89,3 ұпаймен Сингапурдан (88,9) сәл жақсырақ, бірақ Канададан (90,9) төменірек рейтингке ие. Таза ауыз су клубына кіргеніне қарамастан, америкалықтар маркетинг әсері және су сапасына деген сенімсіздік салдарынан бөтелкедегі суға көбірек жүгінеді.
Сенімсіздік және қымбатшылық
1976 жылдан 2014 жылға дейін орташа америкалықтың бөтелкедегі суды тұтынуы жылына 1,6 галлоннан (6 литр) 34 галлонға (139 литр) дейін өсті. Бұл өзгеріс маркетингтің әсерінен ғана емес, сонымен қатар ауыз су сапасына деген сенімсіздіктің артуына байланысты. 1974 жылы қабылданған «Қауіпсіз ауыз су туралы» заң (Safe Drinking Water Act) ауыз судың құрамындағы 90-нан астам заттарды реттейді, бірақ мыңдаған басқа заттарды қамтымайды, соның ішінде PFAS, дәрі-дәрмектер, жеке күтім өнімдері және отын қоспалары.
Бұл олқылықтар «Қауіпсіз ауыз су туралы» заңның жаңартылуы қажет екенін көрсетеді. Осы уақытқа дейін көптеген америкалықтар бөтелкедегі суды таңдауды жалғастыруы мүмкін, дегенмен ол ауыз суға қарағанда 3,750 есе қымбат.
Таза ауыз суға қол жеткізудегі айырмашылықтар әлемдік үлкен мәселелердің бірін көрсетеді. Барлығына қауіпсіз ауыз суға қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін су инфрақұрылымына инвестиция салу, реттеуші жүйелерді кеңейту және көптеген адамдардың осы негізгі қажеттілікке қол жеткізуіне кедергі келтіретін әлеуметтік-экономикалық тосқауылдарды жою маңызды. Үйінде таза ауыз суы барлар үшін бұл артықшылықтың куәсі болу және бұл мәселені шешуге бірлесе күш салудың қажеттілігін еске салады.