Армения Еуроодаққа бет бұрды. Не өзгермек?
2025 жылы Армения тарихи қадам жасап, парламентте Еуропалық Одақпен (ЕС) интеграция процесін бастау туралы заң қабылданды. Осы жылдың 4 сәуірінде президент Ваагн Хачатурян бұл заңға қол қойып, Арменияның жан-жақты реформалармен ЕС-ке "жол картасын" құру жолын заңды түрде бекітті. Әйтпесе, бұл әлі ешқандай мүшелік емес, реформалар тізбегінің бастамасы екенін атап өткен.
🔹 Бірінші нұсқа – ЕС-ке толық бейімделу
Армения CEPA келісіміне (2017-2021) негізделіп, құқықтық нормаларын, экология, цифрландыру және ауыл шаруашылығы стандарттарын ЕС-ке жақындатып жатыр. 2024–2025 жылдары Ереван 270 млн еуро көлемінде сыйақылар мен гранттар алды: коррупциямен күрес, инфрақұрылым, шекара қауіпсіздігі салаларында. ЕС визалық либерализацияға жылдамдық таныту мүмкіндігін көрсетіп, үкімет 2026 жылға дейін АҚ-қа мүшелікке ресми өтініш беруді жоспарлап отыр. ІСК пікірінше, халықтың шамамен 60%-ы ЕС интеграциясын қолдайды.
🔹 Екінші нұсқа – стратегиялық баланс
Армения Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) мен ОДКБ-ға әлі ресми түрде кіріп отыр, бірақ нақты қатысудан үзіліп, саммиттер мен әскери жаттығулардан бас тартып үлгерді. Министр Папоян бұл тәсілді "ЕАЭО-дан айырылмай, бірден екі тараппен тең қарым-қатынасты жүргізу" деп сипаттайды. Әзірше Газпромнан жеңілдетілген газ алады, бірақ Иран мұнай–газына бағыт жасауда. Бұл жолмен Армения посткеңестік нарыққа қосылуды сақтайды, есесіне жаңа инвестициялар мен альянс іздейді.
🔹 Үшінші нұсқа – реформалар мен диверсификация
Армения ЕС-пен интеграция арқылы экономика мен шекара инфрақұрылымын реформалауды, IT-саламен диверсификацияны, энергетикалық тұрақтылықты мақсат етеді. Ел жаңа өңірлік “хабқа” айналуды көздейді—Иран мен Үндістан арасындағы көпір рөлін атқара отырып.
❗ Экономикалық тәуекелдер
Әлеуетті түрде ЕАЭО-дан шығу 30–40% ІЖӨ-ға дейін төмендеп, жұмыссыздық пен инфляция өсіп, кең әлеуметтік дағдарысқа әкелуі мүмкін. Ресей сарапшылары экономикалық қарсы салдардың ауыр болатынын ескертуде. Ал экспорт кірістерінің 42%-ы ЕАЭО елдеріне тәуелді: Ресей – 8 млрд, ал ЕС – небәрі 2–2.7 млрд долларды құрайды. ЕАЭО мен ЕАҚ-тен шығу логистиканы, банк жүйесін, төлқұжат саясатын реформаландыруды талап етеді. Газ баға өседі (165 доллардан 300-ге дейін). Қолданыстағы келісімдер, әсіресе Энергосистемалар мен "Мир" төлем жүйесі, бұзылуы ықтимал.
