1956 жылы Венгрия социалистік лагерьдегі елдердің бірі ретінде Кеңес Одағының ықпалында болды. Халық арасында кеңестік биліктің қатаң саясатына, экономикалық қиындықтарға, саяси репрессияларға және еркіндік шектеулеріне наразылық өсе түсті. Осылайша, елде антисоветтік көңіл-күй күшейе бастады.
Көтерілістің басталуы
1956 жылдың қазан айының 23-і күні Будапештте студенттер мен жұмысшылар демонстрацияға шықты. Олар еркіндік, тәуелсіздік және демократиялық реформалар талап етті. Негізгі талаптар мыналар болды:
Кеңес әскерлерінің Венгриядан шығуы.
Көппартиялық саяси жүйені енгізу.
Венгрияның ішкі істеріне Кеңес Одағының араласпауын талап ету.
Мемлекеттік қауіпсіздік қызметін (ÁVH) жою.
Көтеріліс бейбіт басталды. Наразылық білдірушілер Будапешттің басты көшелерімен жүріп өтіп, ұлттық ту көтеріп, Кеңес Одағына бағынышты саясатқа қарсылықтарын білдірді.
«Бассейндегі қан» оқиғасы
Оқиға сол күні кешке қарай шиеленісе түсті. Демонстранттардың бір тобы Венгрия радиосының ғимаратына жиналып, радиотрансляция арқылы өз талаптарын оқуды ұсынды. Бірақ ғимаратты мемлекеттік қауіпсіздік күштері (ÁVH) күзетіп тұрды.
Қақтығыс қалай басталды?
Демонстранттардың радиотрансляция талап етуі: Бейбіт шерушілер радиостанция басшылығымен келіссөз жүргізуге тырысты. Алайда, ÁVH қызметкерлері демонстранттарды ғимаратқа кіргізуден бас тартты.
Күш қолдану: ÁVH күштері алдымен ескерту ретінде аспанға оқ атты. Бұл демонстранттардың үрейін ұшыруға тырысқанымен, олар тарамады. Кейін ÁVH қарусыз халыққа оқ жаудырды.
Қан төгісі: Оқ жаудырылғаннан кейін көптеген бейбіт азамат қаза тапты және жараланды. Қайтыс болғандардың қанынан ғимарат жанындағы бассейннің суы қызыл түске боялды. Осыдан кейін бұл оқиға «Бассейндегі қан» деп атала бастады.
Көтеріліс қалай өрбіді?
«Бассейндегі қан» оқиғасы халықтың ашуын күшейтті. Осыдан кейін бүкіл Венгрияда көтеріліс басталды:
Кең ауқымды наразылықтар: Елдің түкпір-түкпірінде жұмысшылар, студенттер мен шаруалар қаруланып, Кеңес Одағының қолдауына сүйенген үкіметке қарсы шықты.
Кеңес әскері араласуы: Кеңес үкіметі бұл көтерілісті басу үшін әскер жіберді. Бірнеше күн ішінде Будапештте қанды қақтығыстар орын алып, мыңдаған адам қаза тапты.
Көтерілістің басылуы: Кеңес әскері 4 қарашада Будапештке қайта кіріп, көтерілісті басып тастады. Нәтижесінде, Венгрия қайтадан Кеңес Одағының бақылауына өтті.
Салдары
Қаза тапқандар: Мыңдаған бейбіт тұрғын, демонстранттар мен әскери қызметкерлер оққа ұшты.
Эмиграция: Венгрияның 200 мыңнан астам азаматы шетелге қашты, әсіресе Австрия мен АҚШ-қа.
Саяси репрессиялар: Көтеріліске қатысушылардың көпшілігі қудаланып, түрмеге жабылды, кейбіреулері өлім жазасына кесілді.
Тарихи маңыздылығы: «Бассейндегі қан» оқиғасы Венгриядағы 1956 жылғы көтерілістің қайғылы символына айналды. Бұл оқиға Кеңес Одағының шектен шыққан қатыгездігін және венгр халқының тәуелсіздікке деген ұмтылысын айқын көрсетті.
«Бассейндегі қан» оқиғасы — Венгрия тарихындағы ең қайғылы беттердің бірі. Бұл трагедия халықтың еркіндікке деген ұмтылысын баса алмағанымен, Кеңес Одағына қарсы қозғалыстың символына айналды.
