Дегенмен, қазіргі уақытта тұрғын үй несиесін қайта қаржыландыру арқылы айтарлықтай отбасы бюджетін үнемдеуге болады. Осы тұста «Отбасы банк» ұсыныстары мен дәстүрлі ипотека арасындағы айырмашылықты ұсынып көруге ниеттендік.
2017 жылы Қазақстан азаматы екінші деңгейлі банктен ипотека алды деп мысал келтірейік. Пәтердің құны 36 млн теңге болса, несие сомасы 26,7 млн теңге болады. Ол бастапқы жарна ретінде 9,2 млн теңге төлеген. Ипотека мерзімі 15 жыл, жылдық пайыздық мөлшерлемесі – 18%. Ай сайынғы төлем – 436 131 теңге.
7,5 жылдың ішінде ол 39 251 790 теңге төлеп үлгерді. Егер қайта қаржыландыру жасалмаса, алдағы 7,5 жылда дәл осындай соманы төлеу қажет болады.
Осылайша, 15 жыл ішінде жалпы төленетін сома 78 503 580 теңге болады. Еске салайық, пәтердің бастапқы құны 36 000 000 теңге еді.
Банкке негізгі қарыздың қалдығын білу үшін кредит төлеу анықтамасына назар салу қажет.
Несиенің ай сайынғы төлемі негізгі қарыз және банктің сыйақысынан тұрады. Бұл жағдайда төлем түрі – аннуитет, яғни төлемнің алғашқы кезеңінде төлемнің үлкен бөлігі банктің сыйақысын өтеуге жұмсалады.
Несие мерзімінің жартысы өтсе де, төленген 39 млн теңгенің 33 миллионы тек банктің сыйақысын өтеуге кеткен. Ал негізгі қарыздың төленген бөлігі бар болғаны 5,5 млн теңгені құрайды. Қалған негізгі қарыздың сомасы 21 221 186 теңге.
Ал, «Отбасы» банкіндегі ипотеканы тиімді шарттарға ауыстыруды рәсімдеу үшін депозитте дәл осы соманың жартысы, яғни 10 610 593 теңге болуы қажет.
«Отбасы» банкіндегі ипотеканы қайта қаржыландыру үшін екі негізгі шартты орындау қажет:
- Банктің салымшысы болу, яғни «Отбасы» банкінде белсенді депозиттің болуы.
- Ескі ипотека бойынша негізгі қарыздың төленбеген сомасының кемінде 50%-ын депозитте жинау.
Төлем мен артық төлем қаншалықты азаяды?
Депозиттің мерзімі, жинақталған сомасы және клиенттің «Отбасы» банкіндегі бағалау көрсеткіші несие шарттарына тікелей әсер етеді. Осы факторларға байланысты клиент екі түрлі несиені, аралық немесе тұрғын үй займын таңдай алады. Ең тиімдісі – 5%-дық мөлшерлемемен берілетін тұрғын үй займы. Алайда оны тек депозит мерзімі 3 жылдан асқанда және бағалау көрсеткіші 16-дан жоғары болғанда рәсімдеуге болады.
Егер біз мысалға келтірген азамат «Отбасы банкінде» қайта қаржыландыру жасауға шешім қабылдаса, ол алдымен 6 жылға «Стандарт» берешегін алуы мүмкін. Бұл жағдайда ай сайынғы төлем 436 131 теңгеден 236 000-252 000 теңге аралығында болады. Ал 6 жылдан кейін 5%-дық тұрғын үй жүйесіне ауыса алады, бұл кезде ай сайынғы төлем тек 170 883 теңге болады.
Ал, егер ипотеканы бұрынғы шарттармен жалғастырса, оның қалған 7,5 жылында банкке төлейтін сомасы тағы да 39 251 790 теңге болады. Бұл сома ішінде 17,5 млн теңге пайыздық төлемдерге кетеді, ал 21,2 млн теңге – негізгі қарыз.
Ал егер ипотеканы қаржыландыруды Отбасы банк арқылы қайта құру арқылы несие алу шешімін қабылдаса, онда жалпы төлем көлемі 21,4 млн теңгені құрайды, оның ішінде банк сыйақысы – 3,5 млн теңге. Егер ол толықтай 5%-дық тұрғын үй несиесін алса, онда жалпы төлем тек 12,3 млн теңге болып шығады, ал пайыздар 1,7 млн теңге ғана болады.
Бірақ, бұл жүйені таңдау үшін ең алдымен 10 млн теңге депозитке салу қажет екенін ескерген жөн. Егер бұл соманы жинап, өз ипотекасын қайта қаржыландыруды қаламаса, ол өз несиеcін ішінара төлеу арқылы шарттарын жеңілдетуіне болады.
Қалай тиімді таңдау жасауға болады?
Егер мысалымыздағы азамат 10 млн теңгені депозитке салып, «Отбасы банкінде» қайта қаржыландыруды таңдаса, оның ай сайынғы төлемі 170 883 теңгеге дейін төмендеуі мүмкін. Бірақ, егер ол осы соманы қазіргі банктегі ипотекасын ішінара төлеуге жұмсаса, онда оның ай сайынғы төлемі 228 027 теңгеге дейін төмендеп, жалпы төлем 20 522 430 теңге болады. Егер ол несие мерзімін қысқартуды қаласа, онда жаңа төлем мерзімі 2,9 жылға дейін қысқарады.
Қорытындылай келе тұрғын үй несиесін қайта қаржыландыру жолы ең тиімді шешім болуы мүмкін, әсіресе егер депозитте қажетті сома болса. Бұл жүйе арнайы талаптарды қажет етеді, сондықтан шешім қабылдағанда барлық мүмкіндіктерді қарастыру маңызды.
Жанерке МҰРАТ,
"Тұран" университеті
Журналистика факультетінің 4 курс студенті.