2025 жылдың көктемінде Қазақстанның банк жүйесінде ерекше құбылыс байқалып отыр – халықтың қаражатын тарту үшін банктер депозиттік жарысқа түсіп, ұсынылатын сыйақы мөлшерлемесін бұрын-соңды болмаған деңгейге дейін көтеріп жатыр. Бұл құбылыс – елдегі инфляциялық қысым, монетарлық саясаттың қатаюы және қаржы нарығындағы бәсекелестіктің күшеюінің нәтижесі.
Ставкалар 18,5%-ға жетті. Алдағысы бұдан да қызық болуы мүмкін
Егер 2005 жылы банктердің жеке тұлғаларға ұсынған ең жоғары сыйақы мөлшерлемесі 9,9% болса, ал 2015 жылы Қазақстанның депозиттерді кепілдендіру қоры (КФГД) 14%-дық шекті енгізген еді. 2025 жылы жағдай түбегейлі өзгерді: базалық мөлшерлеме 16,5%-ға дейін көтеріліп, нарықтық шектеулер алынып тасталғаннан кейін банктер клиент тартуға белсенді кірісті.
Мысалы, Freedom Bank, Home Credit Bank, Altyn Bank және РБК сияқты қаржы ұйымдары депозиттер бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін (ГЭСВ) 18,5%-ға дейін жеткізді. Бұл деңгейдегі табыстылықты ұсыну – банктердің клиент үшін күресінің қаншалықты күшейгенін көрсетеді.
Сыйақы "төбеге" жетті. Себебі неде?
Бұл серпіліс бірнеше факторлардың үйлесімімен байланысты:
Ұлттық банк базалық мөлшерлемені көтерді: 2025 жылдың наурызында ол 15,25%-дан 16,5%-ға дейін көтерілді, бұл депозиттік нарыққа тікелей әсер етті.
КФГД шектеуді алып тастады: 2025 жылдың наурызынан бастап депозиттер бойынша сыйақы мөлшерлемелеріне шектеулер жойылып, банктерге еркіндік берілді.
Инфляциялық қысым: Күнделікті тұтыну тауарлары бағасының өсуі салымшыларды ақшаны сақтау мен көбейту жолдарын іздеуге итермелеуде.
Бәсекелестік: Ресейдегі банктер 30%-дан жоғары мөлшерлеме ұсынуда, бұл да қазақстандық банктерге қысым түсіріп отыр.
"Ұйықтап жатқанда ақша табу": шындық па, әлде иллюзия ма?
Мысал ретінде, егер азамат 20 млн теңгені (КФГД кепілдеген шекті сома) 18,5% мөлшерлемемен бір жылға депозитке салса, ол шамамен 3,7 млн теңге табыс алады. Бұл – ешқандай белсенді еңбек етпей-ақ, пассив табыс табудың бір жолы.
Бірақ бұл "жұмақ" мәңгі емес. Өйткені:
Инфляция деңгейі бұл табысты "жеп қоюы" мүмкін.
Мөлшерлеме төмендеген жағдайда, клиенттің табысы күрт азаяды.
Банктердегі ұзақ мерзімді тұрақтылық әрқашан кепілдендірілмеген.
Сақтық пен сараптама қажет
Қазіргі қаржы нарығы динамикалы. Сондықтан әрбір азамат:
Банктердің нақты шарттарын зерттеуі, ресми сайттар мен call-орталықтар арқылы нақты ақпарат алуы керек;
ГЭСВ (жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі) көрсеткішіне ерекше мән беруі тиіс;
Инфляциялық деңгей мен валюта бағамының ықтимал өзгерістерін ескеріп, ұзақ мерзімді стратегия жасауы қажет.
Болашақта не күтеміз?
Маусым айында Ұлттық банк базалық мөлшерлемеге қатысты жаңа шешім қабылдайды. Егер ол тағы да өссе, депозиттер бойынша мөлшерлемелер одан әрі жоғарылауы мүмкін. Бұл салымшылар үшін пайда табудың жаңа мүмкіндіктерін ашқанымен, банк жүйесіндегі тұрақтылық пен тәуекелдер деңгейін де арттыруы ықтимал.
