Ежелгі ойшылдар адамның өзі үшін ең қызықты зерттеу объектісі екенін атап өткен. Психология адамның болмысы, психикалық құбылыстары, үрдістері және қасиеттерін зерттейді. Адам дамуының заңдылықтары мен ерекшеліктері жалпы қоғамның дамуы үшін маңызды.
Адам – түрлі ғылымдардың зерттеу нысаны. Гуманитарлық ғылымдар әлеуметтік үрдістерді зерттегенде психологиялық факторларды ескеру қажеттілігі туындайды. Дегенмен әр ғылымның өз зерттеу ерекшеліктері бар. С.Л.Рубинштейн "Жалпы психология негіздері" еңбегінде психологияның зерттеу шеңберін нақты анықтаған. Ол психикалық құбылыстарды субъективті тәжірибелер ретінде сипаттап, адамның сезімдері, ойлары және ниеттерін зерттейді.
Психиканы ғылыми тұрғыда анықтау қиын, себебі ол ежелден адам үшін түсініксіз әрі беймәлім құбылыс ретінде қабылданып келген. Адамдар тән мен жанның ажырамас байланысын түсінуге тырысты. Бұл тұрғыда алғашқы психологиялық түсініктер діни наным-сенімдермен тығыз байланысты болды. Ежелгі грек философтарының пайымдауынша, жан мен тән бір-бірімен өзара әрекеттеседі.
XIX ғасырдың соңында Г.Эббингауз психология тарихы қысқа, ал оның философиялық негізі ұзақ деп тұжырымдады. Бұл кезеңде психология философиядан бөлініп, жаратылыстану ғылымдарына жақындады. Психологияның ғылым ретінде қалыптасуы сана психологиясы арқылы басталды. Жан психологиясынан сана психологиясына көшу ғылыми дамудың жаңа кезеңіне жол ашты. Вундт, Джемс, Брентано сияқты ғалымдар психиканы түрлі аспектілерде зерттеді.
XX ғасырдың басында психологияда бихевиоризм бағыты пайда болды. Дж.Уотсон мінез-құлықты зерттеу психологияның басты міндеті деп санады. Бихевиоризм адамның сыртқы реакцияларын зерттеуге басымдық беріп, сананың ішкі мазмұнын елемеді. Алайда, кейін бұл бағыт мінез-құлықты түсіндіруде жеткіліксіз болып шықты.
Психологияның ғылыми негізін қалыптастыруда диалектикалық материализм маңызды рөл атқарды. Бұл көзқарас психиканы материяның туындысы деп санайды және объективті шындықтың бейнесі ретінде қарастырады. Кеңестік психологияда психиканың айғақтары, заңдылықтары және механизмдері зерттеудің негізгі нысандары ретінде анықталды. Психология адам әрекетін және оның дамуын зерттей отырып, жеке тұлғаның мінез-құлқы мен қоғамдық орта арасындағы байланыстарды ашуға бағытталған.
Қорытындылай келе, психология - адамның психикалық өмірін зерттейтін ғылым. Ол психикалық құбылыстардың заңдылықтары мен механизмдерін талдап, оларды тәжірибеде қолдану жолдарын қарастырады. Психология адамның мінез-құлқы мен санасының күрделі құрылымын ашуға мүмкіндік береді және оны терең зерттеу қажеттілігін туындатады.
