Қазақстандағы мүгедектік мәселесі қоғамның назарындағы басты әлеуметтік проблемалардың бірі. Елімізде мүгедектік жағдайының динамикасы күрделі сипат алып келеді, әсіресе соңғы жылдардағы статистика бұл мәселенің кеңейіп келе жатқанын көрсетеді. Бұл статистикалар 6 қарашадағы Үкімет отырысындағы айтылған мәліметтер негізінде алынды.
Мүгедектік көрсеткіштері
Бүгінгі таңда Қазақстанда мүгедектер саны 732 мың адамды құрайды. Бұл жалпы халықтың белгілі бір бөлігін қамтитын үлкен көрсеткіш. Мүгедектікке тап болған адамдарды үш негізгі санатқа бөліп қарастыруға болады:
Еңбекке жарамды жастағылар – 418,7 мың адам. Бұл санатқа еңбекке қабілетті жастағы азаматтар кіреді, бірақ олардың физикалық немесе психикалық денсаулығының жағдайы еңбек ету мүмкіндігін шектейді.
Зейнет жасындағы адамдар – 201,1 мың адам. Бұл санаттағы азаматтар көбіне созылмалы аурулар немесе егде жастың әсерінен мүгедектікке тап болады.
18 жасқа дейінгі балалар – 112,3 мың бала. Бұл көрсеткіш жастар арасындағы мүгедектіктің айтарлықтай жоғары екенін және арнайы қолдауды қажет ететіндігін көрсетеді.
Мүгедектік себептері
Мүгедектік себептері әр түрлі болып келеді және оларды нозологиялық құрылымға сәйкес бөліп қарастыруға болады. Ересек тұрғындар мен балалар арасындағы негізгі факторлар төмендегідей:
Ересектер арасында:
Психикалық бұзылулар – 111,7 мың адам (18,0%). Психикалық денсаулық мәселелері, оның ішінде депрессия, шизофрения және басқа да бұзылулар ересек тұрғындар арасында мүгедектіктің негізгі себебі болып табылады.
Қан айналым жүйесі аурулары – 106,9 мың адам (17,2%). Бұл топқа жүрек-қан тамырлары аурулары, гипертония және басқа да қан айналым жүйесі бұзылулары жатады.
Жарақаттар – 80,6 мың адам (13,0%). Жарақаттар жұмыс орындарында, жол апаттарында және тұрмыстық жағдайларда жиі кездесетін мүгедектікке себепші факторлардың бірі болып табылады.
Балалар арасында:
Жүйке жүйесінің аурулары – 29,9 мың бала (26,6%). Жүйке жүйесінің бұзылуы балалар арасындағы мүгедектіктің ең кең таралған себебі болып табылады. Бұл дертке шалдыққан балалар арнайы ем мен қолдауды қажет етеді.
Туа біткен даму ақаулары – 28,2 мың бала (25,1%). Туа біткен кемшіліктер балалардың өмір сапасын төмендетеді және олардың мүгедектігіне алып келеді.
Психикалық бұзылулар – 25,2 мың бала (22,4%). Психикалық денсаулық мәселелері балалар арасында да өзекті болып табылады.
Мүгедектік жағдайының өсу болжамы
Сарапшылардың болжамы бойынша, Қазақстанда мүгедектер саны алдағы жылдары одан әрі өседі. 2000 жылы 383 мың адам мүгедек ретінде тіркелген болса, 2023 жылы бұл көрсеткіш 725 мыңға жетті. Ал 2030 жылы 798 мың, 2050 жылы 1 миллион адамға дейін өсуі мүмкін деп болжанып отыр. Бұл болжамдар қоғамның осы мәселеге ерекше назар аударып, алдын алу шараларын қабылдау қажеттігін көрсетеді.
Балалар арасындағы мүгедектік те өсіп келеді. 2000 жылы мүгедек балалар саны 49 мың болса, 2023 жылы 109 мыңға дейін өсті, ал 2050 жылы 184 мың балаға жетуі мүмкін. Балалар арасындағы мүгедектік көрсеткішінің жоғарылауы бұл салада арнайы бағдарламалар мен қолдау шараларын әзірлеу қажеттігін білдіреді.
